Dawkowanie ziół, czyli środków zielarskich z roślin leczniczych, to jedno z najważniejszych zagadnień w całej recepturze. Wpływ wielu różnych leków oraz sposób ich działania jest zależny od dawki. W związku z tym każda substancja lecznicza, czy lek, mają określone poprzez szereg badań odpowiednie dawki, czyli ilości substancji wywierające odpowiednio wpływ: leczniczy, trujący, czy np. śmiertelny.
W związku z tym rozróżniamy szereg dawek. W naszych poszukiwaniach możemy zatem natrafić na:
– dawkę najwyższą (Dosis maximalis) – jest to najwyższa dawka substancji, która może być stosowana leczniczo bez objawów zatrucia.
– dawkę najniższą (Dosis minimalis) – ta dawka z kolei jest najniższą wykazującą działanie lecznicze.
– dawkę leczniczą (Dosis therapeutica) – to najczęściej stosowana dawka leku wywierająca działanie lecznicze. Zwykle jest ona 2-3 razy mniejsza od dawki maksymalnej, czyli najwyższej.
– dawkę trującą (Dosis toxica) – to najmniejsza dawka wywołująca objawy zatrucia.
– dawkę śmiertelną (Dosis letalis) – to z kolei najmniejsza dawka wywołująca śmierć.
We wszystkich powyższych rozróżnić możemy także takie pojęcia jak dawka jednorazowa i dawka dzienna. Ta ostatnia określa oczywiście ilość substancji wprowadzonej do ustroju w ciągu doby. Dawka jednorazowa natomiast jest z reguły 3 razy mniejsza od dobowej.
Dawki maksymalne leków ujęto w odpowiednich farmakopeach, czyli spisach leków. Co ciekawe w farmakopeach różnych państw dawki maksymalne środków zielarskich z roślin leczniczych mogą się od siebie różnić i to czasem w sposób znaczący.
Przejdźmy teraz do dawki leczniczej. Nie jest ona bowiem ściśle uregulowana, mimo, że za każdym razem dokładnie opisana, czy to na ulotce, czy opakowaniu. Jest ona zmienna i zależna od kilku czynników, a są to:
- wiek
- masa ciała
- płeć
- droga wprowadzania do organizmu.
Ważne by zapamiętać, że dawki terapeutyczne podawane są dla ściśle zdefiniowanych parametrów. Przyjęto, że będą się one zawsze odnosić do dorosłego mężczyzny w wieku 24 lat i o masie ciała 70 kg. Dodatkowo wartość ta określona jest tylko dla sytuacji, gdy lek podajemy doustnie.
Co zatem z innymi przypadkami? Jak określić odpowiednią dawkę dla środków zielarskich z roślin leczniczych?
Kobiecie podajemy zazwyczaj ? dawki przeznaczonej dla mężczyzny.
Osobom nadmiernie otyłym lub zbyt chudym podajemy substancje lecznicze proporcjonalnie. Posłużmy się skrajnymi przypadkami, by łatwiej było pokazać odpowiednie zależności. Zatem mężczyźnie ważącemu 35 kg podamy połowę dawki normalnej (mężczyzna, 24 lata, 70 kg), natomiast osobie z potężną nadwagą (140 kg) podamy dawkę podwójną.
Dodatkowym kryterium, jak już wcześniej wspomniałem, jest sposób podania leku. Mówiliśmy wcześniej, że dawka normalna odnosi się do sposobu podania leku doustnie. Doodbytniczo podamy ? dawki doustnej ? pamiętajmy jednakże, żeby najpierw wyliczyć odpowiednią dawkę doustną i dopiero potem ją pomniejszyć.
Dotkankowo ? czyli w postaci zastrzyków ? podamy przeciętnie ? – ? dawki doustnej.
Na trochę dłużej zatrzymajmy się natomiast przy dawkowaniu środków zielarskich z roślin leczniczych u dzieci, ponieważ zwłaszcza na początku, może się to wydawać bardziej skomplikowane, choć tak naprawdę, jest to całkiem proste i logiczne.
Receptura rozróżnia dwa rodzaje obliczania dawkowania środków zielarskich z roślin leczniczych u dzieci w zależności od wieku. I tak:
- Dzieci do 1 roku ? zapisujemy im taką część dawki dla dorosłego, jaką część stanowi jego waga w stosunku do wagi dorosłego (70 kg). Stosujemy do tego prosty wzór:
Dawka dziecka = (Dawka dorosłego * waga dziecka)/70
- Dzieci powyżej 1 roku ? w tym przypadku zapisujemy taką część dawki, jaką część stanowi wiek dziecka (w latach) w stosunku do wieku dorosłego (24 lata). I tym razem skorzystamy ze wzoru:
Dawka dziecka = (Dawka dorosłego * wiek dziecka)/24
Pamiętajcie, że podane tu wiadomości mają charakter wyłącznie poglądowy, a ich celem jest jedynie przybliżenie zagadnienia dawkowania leków farmakologicznych oraz środków zielarskich.